Historia Bractwa rozpoczyna się od dnia 14 września 1742 r., kiedy to hr. Jakub Działyński (1709 -1756), właściciel i założyciel naszego miasta, nadaje osobnym dokumentem, przywileje dla Bractwa Strzeleckiego. Ten Statut, bo tak go trzeba traktować, jest pierwszym oryginalnym dokumentem, który zachował się do dnia dzisiejszego, jest przechowywany w Archiwum Państwowym w Poznaniu. Przywileje dla Bractwa Strzeleckiego po śmierci Jakuba Działyńskiego w 1763 r. potwierdza własnoręcznym podpisem wdowa po nim Konstancja z Cieleckich Działyńska. Kolejne potwierdzenie nadanych przywilejów następuje w dniu 25 lutego 1746 r. przez Antoniego Sułkowskiego (1735-1764), wojewodę gnieźnieńskiego, generała – majora wojsk koronnych. Kopia tego Statutu, wraz z jego tłumaczeniem jest dostępna na naszej stronie internetowej. W 1766 r. Antoni Sułkowski żeni się z Marianną Działyńską i poprzez wniesiony przez żonę posag (prowent) staje się właścicielem majątku Witkowo. Do tej pory uważaliśmy, że jest to jedyny Statut z tamtego okresu, bo tak wskazywały posiadane dokumenty. W tym czasie brak nam było wiedzy, co zawierają dokumenty archiwalne Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy, wydziału spraw wewnętrznych od roku 1834 do 1911 r. Pierwszy tłumaczony dokument i jest już pierwsza niespodzianka! Okazuję się, że w teczce znajduje się dokument, który jest niczym innym, jak Statutem z 1760 roku i dotyczy on naszego Bractwa. W pierwszych słowach dokumentu z dnia 22 maja 1760 roku, a więc napisanego 261 lat temu czytamy: „Do wiadomości tych, którym na tym zależy i są zainteresowani, oraz dla tych, którzy powinni to wiedzieć, za zgodą i przyzwoleniem Dziedziczki Pani Hrabiny Konstancji Działyńskiej, Wojewodziny Malborskiej, do wiadomości wszystkich, podpisani to przekazują. W imię Przenajświętszej i Przechwalebnej Trójcy św. To Bractwo Strzeleckie, już ustanowione zostało, z tym, że teraz wszyscy Bracia, aby mieć właściwy, porządny Związek, koniecznie powinni się, zachować i postępować w sposób właściwy, zgodnie z tym co podpisaliśmy w nowych artykułach, w skrócie wymienionych i opisujących jak postępować:….”. Dalsza część dokumentu zawiera dziewiętnaście artykułów, które w sposób bardzo konkretny i szczegółowy określają zasady postępowania członków bractwa w różnych sytuacjach, oraz określają ich prawa i obowiązki. Statut, też w swoich artykułach określił wysokość wszystkich opłat, wpłat i kar pieniężnych, oraz sposób przechowywania i wydatkowania posiadanych środków finansowych, będących do dyspozycji Bractwa. Cały tekst Statutu zamieszczam pod tekstem tego artykułu i zachęcam do zapoznania się z nim. Czytając go miejmy świadomość tego, że tekst ten powstał 260 lat temu, a tak naprawdę oprócz stylu, pisowni i ducha historii, nic nie stracił na swojej aktualności.
Prezes Zarządu i Hetmanem Bractwa
Bogusław Mołodecki
STATUT z 1760 r.
W imię Przenajświętszej i Przechwalebnej Trójcy św.
Do wiadomości tych, którym na tym zależy i są zainteresowani oraz dal tych, którzy powinni to wiedzieć, za zgodą i przyzwoleniem Dziedziczki Pani Hrabiny Konstancji Działyńskiej, Wojewodziny Malborskiej, do wiadomości wszystkich, podpisani to przekazują. To Bractwo Strzeleckie, już ustanowione zostało, z tym, że teraz wszyscy Bracia, aby mieć właściwy, porządny Związek, koniecznie powinni się, zachowywać i postępować w sposób właściwy, zgodnie z tym co podpisaliśmy w nowych artykułach, w skrócie wymienionych i opisujących ja postępować:
I Artykuł.
Każdy z Braci Strzeleckich, powinien wiedzieć, że ma obowiązek w tym samym dniu, ich królewskiego strzelania do tarczy, być razem z innymi w tutejszym kościele parafialnym, na Mszy św., wysłuchać kazania i otrzymać błogosławieństwo.
II Artykuł.
Wszyscy Bracia Strzeleccy, mają obowiązek, przestrzegać starszeństwa, rangę wg. Stopni i podążać za nimi w honorowym pochodzie na miejsce strzelania.
III Artykuł.
Wiedzieć o tym, że pierwsze trzy strzały wolne, ma Dwór (Dziedzic), a po nim poprzedni Król i on ma cztery strzały, po Królu następuje miejscowy sędzia i Magistrat, a potem Starsi Bracia wg. Rangi a następnie pozostali Bracia wymienieni w rejestrze strzelców i każdy ma po trzy strzały.
IV Artykuł
Każdy z Braci, musi wiedzieć, że kiedy podchodzi do strzału a karabin zawiedzie, (nie strzeli), to ma on prawo, oddać jeszcze raz wolny strzał bez opłaty kary, a następny (drugi) raz kara wynosi 3 grosze, trzeci raz kara wynosi 6 groszy, czwarty raz strzał wygasa, przepada (traci prawo).
V Artykuł.
Jest mocno i stanowczo zakazane, aby jeden Brat, przeszkadzał, utrudniał drugiemu w rywalizacji o udział w finale, inaczej płaci 3 grosze.
VI Artykuł.
Nie powinien, żaden z Braci, pod żadnym pozorem, używać niewłaściwego, nieprzyzwoitego słowa, ani przysięgać lub przeklinać. Inaczej obciążyć go karą jednego flr. gor.
VII Artykuł.
Bracia strzelcy, powinni się wspierać, ale poddanie się drugiemu aby pokonać i zostać Królem strzelania, jest obciążone karą pół tony piwa.
VIII Artykuł.
Nie zezwala się, na strzelanie, w imieniu, zastępstwie nieobecnego Brata strzeleckiego.
IX Artykuł.
W przypadku choroby Brata strzeleckiego, którego syn nie może za niego strzelać, z powodu zbyt młodego wieku – młokos, uwzględniając okoliczności, może on poprosić i upoważnić innego Brata strzeleckiego, aby w jego imieniu, miał możliwość, darmowego strzelania za niego.
X Artykuł.
Gdy Brat, który zostaje Królem strzelania, a nie chce go zatrzymać dla siebie to może go sprzedać innemu Bratu, który go zechce.
XI Artykuł.
Tarcza, do tego królewskiego strzelania, jest oddalona 120 kroków, od miejsca strzelania.
XII Artykuł.
Każdy Król strzelania, ma zobowiązek, srebrny Klejnot lub Tarczę srebrną powiększyć o ogniwo – element srebrny, wartości jednego talara tj. 8 flr. gor. Po strzelaniu i tryumfalnym powrocie jest zobowiązany, dla braci, wydać skromną kolację i wydać jedną tonę warzonego piwa.
XIII Artykuł.
Każdy Brat, powinien w określonym czasie wiedzieć, aby innych z Panem nie mylić, bo inaczej będzie obciążony karą 15 groszy.
XIV Artykuł.
W przypadku, gdy żona lub dziecko Brata strzeleckiego, odeszli z powodu śmierci, to inni Bracia, powinni złączyć się z nim w żałobie i towarzyszyć do grobu, chyba że któryś będzie chory, lub ważne sprawy na to nie pozwolą, ale wcześniej o tym zamelduje. Inaczej, kara jest 12 gr. pol.
XV Artykuł.
Żaden z Braci strzeleckich, nie może być dopuszczony do strzelania, bez zachowania kolejności wg. rangi, starszeństwa i stopni, tylko wg. rejestru – listy strzelania i tylko gdy zostanie wywołany. Inaczej musi zapłacić karę 6 groszy, a zapłacenie kary, nie jest zgodą na strzelanie ani na czynności dostosowania do strzelania. Powinien on sam, zrobić przerwę, odejść i poprosić Braci o pomoc, tak by inni Bracia, nie musieli czekać na jego strzeleckie zachowanie.
XVI Artykuł.
Zakazuje się komukolwiek, dołączać do Brata i prosić innych, aby to robili, do czasu gdy pozwoli na to Bractwo (Towarzystwo).
XVII Artykuł.
Do przynależności do Bractwa strzeleckiego, dopuszcza się, wszystkich miejscowych strzelców, którzy zostali wybrani, ale muszą zostać zatwierdzeni, uznani przez Magistrat.
XVIII Artykuł.
Każdy Brat musi być właścicielem swojej strzelby, bo inaczej nie wolno mu strzelać.
XIX Artykuł.
Na wkupne do Bractwa Strzeleckiego, każdy zobowiązany jest dać do skrzyni – skarbca 10 zł. pol. Wszystkie opłaty wpłaty, kary, należy złożyć w pilnowanej skrzyni – skarbcu Bractwa i postępować z nimi uczciwie i zgodnie z wspólnymi decyzjami.
Witkowo, dn. 22 Maj 1760 r.
